پارکهای شهری به عنوان یک فضای عمومی باز با دسترسی آزاد میتواند نقش عمدهای در حفظ حیات شهروندان در زمان رخداد مخاطرات طبیعی نظیر زلزله و مخاطرات با عامل انسانی نظیر جنگ داشته باشد. با این حال، بسیاری از پارکهای شهری به دلیل برنامهریزی و طراحی نامناسب، کمبود امکانات و مدیریت ناکارآمد، نتوانستهاند بهطور کامل به این اهداف دست یابند. صِرف موجودیت این فضاها و عدم پایش و رصد عملکرد آنها از سوی مدیریت شهری بهطور سیستماتیک و علمی، زمینه کژکارکردی و غفلت از این سرمایههای چندبُعدی شهری را مهیا میسازد.
هدف اصلی این پژوهش ارزیابی یکپارچه عملکرد پارکهای با مقیاس عملکردی ناحیهای و شهری تبریز از دید اجتماعی، سلامت و پدافند غیرعامل همراه با سنجش اتصالپذیری اکولوژیکی و اجتماعی - ادراکی آنها است. از اینرو ارزیابی کارکردهای واقعی این فضاها میتواند به شناسایی نقاط ضعف و تقویت ظرفیتهای مغفولمانده کمک کند و در ماهیت یک «سیاستپژوهی» به مدیریت شهری کلانشهر تبریز بازخورد مناسبی از کارکرد آنها ارائه دهد. از سوی دیگر، ابزارهای حاصل از این ارزیابیها مانند شاخصهای سلامت شهری، ماتریسهای تأثیر اجتماعی، و مدلهای مبتنی بر GIS میتوانند به تصمیمگیران مدیریت شهری کمک کنند تا طرحهای توسعه و بازآفرینی پارک را بهگونهای طراحی کنند که دربرگیرندۀ تمامی اقشار بویژه گروههای آسیبپذیر جامعه نیز باشد. از سوی دیگر، اتصالپذیری منظر از منظر ابعاد اکولوژیکی و اجتماعی-ادراکی و تحلیلهای چندمقیاسی (ناحیهای و شهری) آن تاکنون به ندرت مورد توجه قرار گرفته و از همین رو زمینهساز برخی ناکارآمدیها نظیر کاهش تنوع زیستی، محدود شدن حرکت گونهها و همچنین کاهش دسترسی فیزیکی و اجتماعی به فضاهای سبز بوده است. در چنین بستری، نیاز به یک مدل ترکیبی وجود دارد که در آن، همزمان اتصالپذیری فیزیکی - اکولوژیکی و اجتماعی - ادراکی در مقیاسهای مختلف تحلیل و تلفیق شوند؛ رویکردی که میتواند شکاف میان دیدگاههای برنامهریزی اکولوژیکی و برنامهریزی انسانمحور شهری را پر کند.
روش انجام این پژوهش کمی-کیفی است و جامعۀ آماری آن پارکها و کاربران پارکها با مقیاس عملکردی ناحیهای و شهری سطح شهر تبریز خواهد بود. نمونهگیری بصورت تصادفی طبقهبندیشدهخ انجام خواهد شد و در بُعد سنجش اتصالپذیری این پژوهش با ترکیب دو بعد تحلیلی -اکولوژیکی و اجتماعی- در سطح مقیاسِ تعریف شده برای پارکهای شهری به ترتیب زیر اجرا میشود:
الف) تحلیل اتصالپذیری اکولوژیکی:
- استخراج لکههای زیستگاهی (پارکهای شهری) از طریق تصاویر ماهوارهای و نقشههای کاربری زمین؛
- تولید لایه مقاومت (resistance surface) بر اساس ارزشهای پیشنهادی؛
- محاسبه شاخص Probability of Connectivity (PC) و dPC با استفاده از نرمافزار Conefor ؛
- شناسایی لکههای کلیدی و مسیرهای بهینه (Least-cost paths) برای اتصال میان پارکها.
ب) تحلیل اتصالپذیری اجتماعی:
- طراحی و توزیع پرسشنامه در میان کاربران پارکها در نواحی تعریف شده؛
- سنجش ابعادی چون وضوح مسیر، پیوستگی بصری، کیفیت فضای بینابینی، و آگاهی مکانی؛
- تولید شاخص ترکیبی ادراک اتصالپذیری (CPI) برای هر پارک و ارتباط بین آنها.
ج) تحلیل همپوشانی و تلفیقی:
- تحلیل هممکانی و همجهتی شاخصهای اکولوژیکی و اجتماعی در سیستم اطلاعات جغرافیایی.
مجری طرح آقای پویا جودی (از اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز) بوده و با اعتبار 220 میلیون تومان در مدت زمان 6 ماه اجرا میشود.
نظارت این طرح نیز بر عهده آقای احد ابراهیمپور خواهد بود.
نظرات (0)