Featured blog image
بررسی و ارائۀ راهکارهای اتصال‌پذیری اکولوژیکی و اجتماعی - ادراکی پارک‌های کلانشهر تبریز

این طرح پژوهشی، در مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر تبریز اجرا می‌شود

پارک‌های شهری به عنوان یک فضای عمومی باز با دسترسی آزاد می‌تواند نقش عمده‌ای در حفظ حیات شهروندان در زمان رخداد مخاطرات طبیعی نظیر زلزله و مخاطرات با عامل انسانی نظیر جنگ داشته باشد. با این حال، بسیاری از پارک‌های شهری به دلیل برنامه‌ریزی و طراحی نامناسب، کمبود امکانات و مدیریت ناکارآمد، نتوانسته‌اند به‌طور کامل به این اهداف دست یابند. صِرف موجودیت این فضاها و عدم پایش و رصد عملکرد آن‌ها از سوی مدیریت شهری به‌طور سیستماتیک و علمی، زمینه کژکارکردی و غفلت از این سرمایه‌های چندبُعدی شهری را مهیا می‌سازد.  

هدف اصلی این پژوهش ارزیابی یکپارچه عملکرد پارک‌های با مقیاس عملکردی ناحیه‌ای و شهری تبریز از دید اجتماعی، سلامت و پدافند غیرعامل همراه با سنجش اتصال‌پذیری اکولوژیکی و اجتماعی - ادراکی آن‌ها است. از اینرو ارزیابی کارکردهای واقعی این فضاها می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و تقویت ظرفیت‌های مغفول‌مانده کمک کند و در ماهیت یک «سیاست‌پژوهی» به مدیریت شهری کلانشهر تبریز بازخورد مناسبی از کارکرد آن‌ها ارائه دهد. از سوی دیگر، ابزارهای حاصل از این ارزیابی‌ها مانند شاخص‌های سلامت شهری، ماتریس‌های تأثیر اجتماعی، و مدل‌های مبتنی بر GIS می‌توانند به تصمیم‌گیران مدیریت شهری کمک کنند تا طرح‌های توسعه و بازآفرینی پارک را به‌گونه‌ای طراحی کنند که دربرگیرندۀ تمامی اقشار بویژه گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه نیز باشد. از سوی دیگر، اتصال‌پذیری منظر از منظر ابعاد اکولوژیکی و اجتماعی-ادراکی و تحلیل‌های چندمقیاسی (ناحیه‌ای و شهری) آن تاکنون به ندرت مورد توجه قرار گرفته و از همین رو زمینه‌ساز برخی ناکارآمدی‌ها نظیر کاهش تنوع زیستی، محدود شدن حرکت گونه‌ها و همچنین کاهش دسترسی فیزیکی و اجتماعی به فضاهای سبز بوده است. در چنین بستری، نیاز به یک مدل ترکیبی وجود دارد که در آن، همزمان اتصال‌پذیری فیزیکی - اکولوژیکی و اجتماعی - ادراکی در مقیاس‌های مختلف تحلیل و تلفیق شوند؛ رویکردی که می‌تواند شکاف میان دیدگاه‌های برنامه‌ریزی اکولوژیکی و برنامه‌ریزی انسان‌محور شهری را پر کند.

روش انجام این پژوهش کمی-کیفی است و جامعۀ آماری آن پارک‌ها و کاربران پارک‌ها با مقیاس عملکردی ناحیه‌ای و شهری سطح شهر تبریز خواهد بود. نمونه‌گیری بصورت تصادفی طبقه‌بندی‌شدهخ انجام خواهد شد و در بُعد سنجش اتصال‌‌پذیری این پژوهش با ترکیب دو بعد تحلیلی -اکولوژیکی و اجتماعی- در سطح مقیاسِ تعریف شده برای پارک‌های شهری به ترتیب زیر اجرا می‌شود:

الف) تحلیل اتصال‌پذیری اکولوژیکی:

  1. استخراج لکه‌های زیستگاهی (پارک‌های شهری) از طریق تصاویر ماهواره‌ای و نقشه‌های کاربری زمین؛
  2. تولید لایه مقاومت (resistance surface) بر اساس ارزش‌های پیشنهادی؛
  3. محاسبه شاخص Probability of Connectivity (PC) و dPC با استفاده از نرم‌افزار Conefor ؛
  4. شناسایی لکه‌های کلیدی و مسیرهای بهینه (Least-cost paths) برای اتصال میان پارک‌ها.

ب) تحلیل اتصال‌پذیری اجتماعی:

  1. طراحی و توزیع پرسش‌نامه در میان کاربران پارک‌ها در نواحی تعریف شده؛
  2. سنجش ابعادی چون وضوح مسیر، پیوستگی بصری، کیفیت فضای بینابینی، و آگاهی مکانی؛
  3. تولید شاخص ترکیبی ادراک اتصال‌پذیری (CPI) برای هر پارک و ارتباط بین آن‌ها.

ج) تحلیل هم‌پوشانی و تلفیقی:

  1. تحلیل هم‌مکانی و هم‌جهتی شاخص‌های اکولوژیکی و اجتماعی در سیستم اطلاعات جغرافیایی.


مجری طرح آقای پویا جودی (از اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز) بوده و با اعتبار 220 میلیون تومان در مدت زمان 6 ماه اجرا می‌شود.

نظارت این طرح نیز بر عهده آقای احد ابراهیم‌پور خواهد بود.

فرشاد رشدی ملکی

نویسنده:
فرشاد رشدی ملکی

نظرات (0)

ثبت پاسخ برای این نظر
CAPTCHA
لطفا کد امنیتی در تصویر را وارد کنید.
نظر شما درمورد این مطلب
CAPTCHA
لطفا کد امنیتی در تصویر را وارد کنید.